Het Muziekgebouw Frits Philips Eindhoven, geopend in 1992, onderging in de periode 2009-2011 een grondig redesign onder supervisie van Philips Design’s Menno Dieperink. Het ontwerp van de architectuur en interieur - tot in de kleinste details - lag in handen van Niels van Eijk en Mirjam van der Lubbe die het enigszins sobere gebouw omtoverden tot een duizelingwekkende ervaring. Centrale gedachte bij de herinrichting was het creëren van een interactieve omgeving die aan de stemming van muzieksoort en publiek aangepast kon worden door toepassing van wat ook wel geformuleerd is als ‘menselijke technologie’. Intuïtieve wayfinding, een actief programmeerbaar LED lichtplafond, actieve signalisatie bij de zaalingangen en een aantal monumentale lichttoepassingen.

Het Muziekgebouw Frits Philips Eindhoven is wat programmering betreft één van meest veelzijdige muziektheaters van Nederland. In haar zalen die na het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam gerekend worden tot de akoestisch beste van Nederland treden een variatie aan artiesten op; van de populaire Nederlandse volkszanger Frans Bauer tot aan de internationale klassieke muzikale top zoals dirigent Valery Gergiev. Deze rijkdom in aanbod van verschillende muziekgenres vormt het uitgangspunt bij het ontwikkelen van de grafische identiteit, de wayfinding en een aantal monumentale kunsttoepassingen zoals gevelsignalisatie en een ‘Ambient Light Wall’.

ProArtsDesign bouwt de grafische identiteit rond 8 genres zoals bijvoorbeeld ‘Klassiek, ‘Jazz’ of ‘Pop’ die elk een letter ‘M’ en een kleurenpalet toegewezen krijgen. De verschillende ‘M’en’ worden gebruikt op de correspondentiereeks, op de website en verschijnen in geanimeerde vorm in projectie als onderdeel van de ‘actieve deurnummering’ die naast het aftellen voor het aanstaande concert ook andere informatie kan verwerken. Vijf van de ‘M’en’ vormen de basis voor een monumentale actieve gevelbelettering waarop animaties naar thema afgespeeld kunnen worden in samenhang met de programmering voor de ‘Ambient Light Wall’. De ‘Ambient Light Wall’ is een unieke iconische dubbel gelaagde LED installatie die in combinatie met 5 HD projectoren voor atmosfeer en informatie in de ingangslounge zorgen. Voor de programmering van de actieve lichttoepassingen is een uitgebreide database aan films ontwikkeld gebaseerd op concertregistraties, historische animatiefilms, maar ook op notatiesystemen en abstracte schilderkunst.
Speciaal voor het MGFE is een letterfamilie ontworpen op basis van de Neue Helvetica die veelzijdig toegepast wordt, van de correspondentiereeks tot monumentale beletteringen in en aan het gebouw.
20e-eeuwse muzieknotatie ligt ten grondslag aan het ontwerp van een grote spiegelende glaspartij boven één van de lounges en de ‘notatieboom’, een in roestvrij staal uitgevoerde groeiende ‘drijfhoutboom’ waar op speelse wijze de namen van begunstigers in verwerkt kunnen worden, en die in staat is te ‘groeien’ door de jaren heen.

Muziekgebouw Frits Philips Eindhoven (Philips Concert Hall Eindhoven), inaugurated in 1992, underwent a thorough redesign under the supervision of Philips Design’s Menno Dieperink. The design of the architecture and interior – down to the smallest detail – was in the hands of Niels van Eijk and Mirjam van der Lubbe who transformed a former slightly sober building into a dazzling experience. The underlying concept of the transformation was to create an interactive environment that could be adapted to the atmosphere of the music genre and the audience by the application of what has been formulated as ‘a human technology’. Intuitive wayfinding, an programmable active LED lighted ceiling, active signage at the hall entrances an de series of monumental light works.

20th century musical notation systems form the basis of the design of a large glass panel in one of the lounges and the ‘Notation Tree’, a driftwood tree, executed in polished stainless steel on which the names of beneficiaries are depicted in a playful manner and that has the ability to ‘grow’ over the years.

Artikel M magazine; Debbie Langelaan.

Ontwerp dat wordt gebruikt door mensen

Gerard Hadders (1954) heeft een belangrijk aandeel gehad in het grote redesign in 2010 van Muziekgebouw Eindhoven. Hij tekende voor de nieuwe grafische identiteit en het lichtdesign. Met de Rotterdammer haalde Muziekgebouw Eindhoven een alleskunner in huis: hij heeft internationaal zijn sporen verdiend als grafisch ontwerper, als fotograaf en als lichtkunstenaar. Zijn werk varieert van klein, zoals munten en postzegels, tot (heel) groot. Hij maakt monumentale lichtkunstwerken, zoals voor TPG Post.

“Fijn dat ze dit gedaan hebben.” Goedkeurend klopt Gerard Hadders in het voorbijgaan op de zijkant van een verrijdbaar jassenrek in de foyer. Er zijn grote zwart-wit afbeeldingen van musici in actie op aangebracht. De huiskunstenaar van het Muziekgebouw, zoals hij zichzelf noemt, loopt de trap op naar de eerste etage. “Ik ben altijd weer benieuwd wat er veranderd is. Het is nooit helemaal af.”

Graag over grenzen heen

De boomlange Rotterdammer met de zwarte ronde bril komt hier gemiddeld iedere zes weken nog binnenwandelen. Want zijn werk behoeft aandacht en soms een kleine verbetering. Zijn betrokkenheid bij het gebouw begon destijds met een telefoontje over het lichtplafond en de lichtwand die in de plannen zaten voor het nieuwe Muziekgebouw Eindhoven. Ook moest er een nieuwe grafische identiteit komen. Gelukkig is Hadders gewend om in veel disciplines te werken. Hij heeft dat gedaan vanaf het begin van zijn loopbaan, in de jaren tachtig, toen hij het later befaamde ontwerperscollectief Hard Werken mee oprichtte. “Ik noem mezelf weleens professioneel borderliner, ik ga graag over grenzen heen. Mensen moeten eraan wennen dat ik me met zoveel dingen bemoei, ook hier in Eindhoven was dat zo. Maar het is goed gekomen.”

Hectiek als uitgangspunt

De rijkdom van het aanbod in Muziekgebouw Eindhoven is voor Hadders het uitgangspunt geweest bij het ontwikkelen van de grafische identiteit, de wayfinding en een aantal monumentale toepassingen als de ambient wall en de letters op de gevel. Want dat was het eerste wat hem opviel: de hectiek. “Wat hier allemaal komt aan verschillende musici en publiek! Van Bauer tot Gergiev. In andere steden hebben ze daar drie of vier zalen voor nodig. Het deed me nog het meest denken aan een deli die ik ken in New York, die 24 uur per dag open is. Deze tent draait ook zo.”

Ieder publiek eigen grafische identiteit

Hadders begon met een onderzoek naar notatiesystemen voor muziek. Hij dacht daarin een sleutel te vinden voor een grafisch basisontwerp. “Dat werd het niet, componisten hebben teveel een individuele notatie van muziek.” Het onderzoek leidde wel tot de afbeelding van verschillende partituren op een raampartij op de eerste verdieping. De verschillen in lichtdoorlatendheid geven de lounge daar een aparte sfeer. Bovendien: de noten brachten Hadders op de letter M van muziek. Hij ontwierp acht verschillende, voor elk muziekgenre één. Iedere M kreeg een eigen kleurenpalet. Zo werd voor ieder publiek een eigen grafische identiteit opgebouwd. Die wordt toegepast in correspondentie, op de site, en in de algehele routing rond de concerten. “Ik weet dat de M’s in de correspondentie inmiddels door elkaar worden gebruikt. Ik vind dat niet erg, ik heb iets ontworpen dat wordt gebruikt door mensen. Daardoor ontwikkelt het zich.”

Eerbetoon aan Gerd Arntz

Voor de belettering binnen heeft Hadders een speciale letterfamilie ontworpen, gebaseerd op de Helvetica Neue. Op de verdiepingen geven ze op de witte muren de namen aan van de foyers. In fors formaat, maar van een reflecterende witgrijze folie. “Daardoor hangt het heel erg af van het licht, hoe sterk de letters opvallen.” Wie goed kijkt, ziet er de lijnen van een notenbalk doorheen lopen. Verrassing op weg naar het toilet: de flinke mannetjes en vrouwtjes op de deuren. Het blijken pictogrammen van de Duits-Nederlandse grafisch ontwerper Gerd Arntz (1900-1988), aan wie Hadders op deze manier een klein eerbetoon brengt.

Loklijn van M’s naar ingang

De letters op de gevel van het Muziekgebouw zijn dan weer heel monumentaal. Hadders wijst vanaf de Markt hoe de grootste M op de hoek het begin vormt van zijn ‘broodkruimelpad’. “Die letters vormen een loklijn, mensen laten zich zo naar de ingang van het Muziekgebouw leiden.” Het woord ‘kruimels’ is erg bescheiden: het zijn metershoge schermen waarop animaties afgespeeld kunnen worden. Ze staan in verbinding met de ambiant wall binnen.

Dat het publiek inderdaad het Muziekgebouw beter weten te vinden sinds eind 2010, daarvan vergewist hij zich bij ieder bezoek. “Ik zie steeds meer mensen in de Stadsfoyer, gewoon overdag voor een kopje koffie.” Hij zit er zelf ook graag: “De ontwerpers, Niels van Eijk en Mirjam van der Lubbe, hebben van een anoniem gebouw de relevante aspecten naar voren gehaald. Ze hebben eigenlijk architectuur het gebouw ingebracht, de omgekeerde wereld. Ik heb er met het grafische identiteit en het lichtdesign aan mee mogen werken dat het prachtig en functioneel is geworden.”